همدان شهر هزارچشمه و معروف به باغ شهر چندوقتی است نه یارای حفظ چشمه هایش را دارد و نه باغ های معروفش و نه محصولات کشاورزیش را، اگر زمین خواری و نابود کردن دستی باغ ها برای بالا رفتن برج ها را کنار بگذاریم آنچه از باغ و بستان و کشاورزی این استان باقی است برهوت هایی است که نه محصول خوب دارند و نه صاحبان دلخوش.
سرواژه- طیبه قاسمی
از وقتی سدها جای رودخانه، چاه؛ سفره های زیرزمینی را برای تامین آب شهرها گرفتند حقآبه ها نیز به تملک سدها درآمد با این وجود همیشه یک پای آبرسانی در همه استانها لنگیده و رودهای زیادی هم خشکیده، همانطور که اینروزها همدان با داشتن سد‌های آبشینه، اکباتان، سرابی تویسرکان، شنجور رزن، شیرین سو، نعمت آباد اسدآباد و کلان ملایر در بی آبی است و باوجود داشتن آب هاي زير زميني مطلوب در مناطقی مثل دشت هاي قهاوند . رزن – فامنين . كبودر آهنگ و همدان – بهار دست به سوی سد تالوار همسایه دراز کرده!
وضعیت نامطلوب
واقعیت این است که همدان معتدل كوهستاني است، هر چند كه ميانگين بارش سالانه اش از ميانگين بارش كشور بالاتر است اما مطلوب نيست. استان همدان از نظر منابع خاك وضعيت مطلوبي دارد ولي ميزان بارش جواب گوي منابع خاك در بخش كشاورزي استان نيست.
مشكل كم آبي استان آنقدر جدی است که علاوه بر لطمه زدن به بخش كشاورزي حالا مشكلاتي را در زمينه ي تامين آب آشاميدني ايجاد کرده.
این که استان همدان در محدوده ي سه حوضه ي آبريز عمده ي كشور قرار دارد که به حوضه ي آبريز خليج فارس و درياي عمان؛ حوضه ي آبريز مركزي و حوضه ي آبريز درياي مازندران تعلق دار ند هم نتوانسته تشت بی آبی اش را نگه دارد و صدای افتادن این تشت حالا به گوش کل کشور رسیده.
دستهای آلوده در برهوت همدان
نباید می گذاشتند که به چنین روزی دچار شویم، استاندار برای اینکه واقعیت بی آبی استان با ورودش یکی نشود تعلل کرد، آبفا با سکوتش همکاری کرد، در سفر استانی رییس جمهور به همدان، دستهای بی جان آبنماهای شهری و ادارات را به دروغ بالا نگه داشتند، کشاورزان با خیال راحت سیب زمینی و الخ کاشتند و مردم بی خبر،با لوله باز ظرف کف میزدند یا حمام می کردند حالا دیگر گذشته، اینجا حتی کسی بابت هیچ کدام از این سهل انگاری ها پشیمان هم نیست!
پس بهتر است مشكلات تامين آب برای فردا را بررسی و مشکلاتی که مربوط به طبیعت هستند یا نحوه بهربرداری از منابع آبی و الگوی مصرف را حل کرد.
از آنجا که اکثر کارشناسان مصرف ما در کشاورزی را بیشتر از شرب و صنعت! می دانند به سراغ یکی از فعالان حوزه کشاورزی استان می روم، عبداله بیات با اشاره به آشنا نبودن كشاورزان با شيوه هاي آبياري كم مصرف از گرانی ابزار و آلات اولیه آبياري باراني و قطره اي می گوید و پیشنهادش این است که با توجه به ضعف مالی اکثر کشاورزان، جهاد کشاورزی تسهیلاتی برای کسانی که تمایل دارند شیوه خود را تغییر دهند در نظر گیرد و درکنار آن کشاورزان را آموزش دهند.
يك پارچه نبودن زمين هاي كشاورزي
بیات چالش بعدی را يك پارچه نبودن زمين هاي كشاورزي دانسته و عنوان می کند: چندین سال است درباره اینکه یکپارچه نبودن اراضی باعث كاهش بازدهي آبياري مي شود صحبت می کنیم اما توجهی نمی شود، یک سال همه سیب زمینی می کارند و دور می ریزند پیاز گران می شود، سال دیگر برعکس، نتیجه اینکه وجود خرده مالكي و راهکارهای قدیمی همه هزینه بر است، باید اراضی عوض شوند از یکسری کشت های جدید استفاده شود.
از سویی اگر قرار است مصرف آب کاهش یابد لازم است دانشگاه ها و جهاد درباره ی طرح هاي مربوط به تامين آب كشاورزي تحقیق کنند.
وی اصلی ترین معضل همدان را خشك شدن و كم آبي يا تخريب قنات ها در اثر بي توجهي يا حفر بي رويه ي چاه هاي عميق و نيمه عميق خوانده؛ اظهار می کند: در این زمینه آب برداشتی ما با آب مصرفی تطابق ندارد و می توانیم خیلی بهتر از این آب در زمینه کشاورزی، صنعت و شهری استفاده کنیم.
در این مورد اما یک مقام مسئول که تمایلی به بردن نامش ندارد مدعیست: متاسفانه کشاورزان هم مهندس ناظر های کشاورزی را تحویل نمی گیرند و می گویند که کشاورزی تخصص ماست و هر ساله انجام می دهیم شما می خواهید به ما یاد بدهید که چه کار کنیم؟ کشاورزی ما خرده مالکیتی و شخصی است و ما نمی‌توانیم تحمیل کنیم که چه کار کنند بنابراین فقط طرح های دولت است که می‌توان راهکارهای جدید برای آن داد.
ارگان خاص آبی
وی با اشاره به اینکه اگر آب گران باشد حالت بازدارندگی دارد، اضافه می کند: حتی می توان مسائل مربوط به آب را به یک ارگان داد، در حال حاضر وزارت کشاورزی یک تصمیم می گیرد، وزارت نیرو و سازمان آب تصمیم دیگری و این بر مشکلات افزوده است.
او بهینه سازی اصلاح الگوی مصرف آب و شیوه های نوین آبیاری را یکی از علوم روز دنیا برای بحران جهانی خشک شدن کره زمین بیان کرده و می گوید: آموزش ترویج کشاورزی درست، به زمین داران یاد می دهد به جای کشت یک محصول پر آب از دانه دیگری که آب کمتری می خواهد استفاده کنند با تعویض کشت به موقع از هدر رفت آب و انرژی جلوگیری کنند آنوقت نتیجه ای که می گیریم به هزینه استفاده شده می ارزد.
وی اشاره می کند درست است که بهره برداري بي رويه و سیستم های قدیمی، سطح آب هاي زير زميني در همدان را کاهش داده اما اتلاف آب در شبكه هاي انتقال، رو باز بودن نهرها و تبخير شديد آب، هدر رفت آب توسط گياهان هرز كنار نهرها و آبياري غرقابي را از مواردی اند که توجهی به آن نمی شود.
اهمیت حیاتی کشاورزی/کشاورزی اصلاح نشود به فنا می رود
این مسئول حرفهایش را با این جمله تمام می کند: از همان ابتدای تمدن تهیه آب و غذا آدمها را کنار رودها جمع کرد،کشاورزی رونق گرفت، اینکه کشاورزی زودتر از صنعت و تکنولوژی پدید آمده نشان از حیاتی بودنش است، تلاش ها باید بر این باشد به جای نابودی کشاورزی به بهانه بی آبی، طریقه اش را تغییر داد.
